Sama wizja egzaminu maturalnego może już przerażać. Nie wspominając nawet o jej nie zdaniu albo błędach, które popełniliśmy już podczas pisania. Jednym z największych koszmarów maturzystów jest również tak zwany błąd kardynalny. Gdy taki błąd popełnimy, cała nasza praca otrzymuje zero punktów.

Czym jest błąd kardynalny? Jakie przykłady takich błędów możemy wyróżnić? Czym skutkuje popełnienie błędu? I co jeszcze warto o nim wiedzieć? Na wszystkie te i inne pytania odpowiadamy poniżej. Serdecznie zapraszamy do zapoznania się z naszym artykułem.

Czym jest błąd kardynalny

Możemy przypuszczać, że w naszym kraju nie ma maturzysty, który podchodziłby do matury z języka polskiego bez obaw o popełnienie błędu kardynalnego. Rok do roku przestrzegają o nim nauczyciele, wychowawcy i starsi koledzy. Ogółem, wszyscy ci, którzy egzamin maturalny dawno mają już za sobą. A z pewnością jest przed czym przestrzegać.

Błąd kardynalny możliwy jest do popełnienia w części pisemnej języka polskiego na poziomie podstawowym. Pojawienie się tego typu błędu wiąże się z otrzymaniem 0 punktów z arkusza pisemnego. Niezależnie od jej walorów i tego, że wszystko pozostałe jest jak najbardziej poprawne. Warto wiedzieć, że sam arkusz testowy nie wystarczy do zaliczenia matury. Tym samym błąd kardynalny oznacza niezdanie egzaminu maturalnego z języka polskiego.

Grupa studentów w bibliotece podnosząca pięści do góry w geście zwycięstwa z uśmiechami na twarzach

Źródło: Pexels

Precyzyjna definicja błędu kardynalnego przedstawiona została przez Centralną Komisję Egzaminacyjną. Co ciekawe stało się to dopiero w informatorach, które dotyczą matury 2023. Niemniej jednak nauczyciele przyznają, że definicja ta obowiązywała już dużo wcześniej, właściwie od lat. Definicja ta brzmi następująco:

Błąd kardynalny to błąd rzeczowy świadczący o nieznajomości treści i problematyki lektury obowiązkowej, do której odwołuje się zdający, w zakresie:

  • fabuły, w tym głównych wątków utworu,
  • losów głównych bohaterów, w tym np. łączenie biografii różnych bohaterów.

Błąd kardynalny może dotyczyć wyłącznie lektur obowiązkowych wskazanych w podstawie programowej jako lektury do omówienia  w całości (nie we fragmentach).

W praktyce więc błąd kardynalny dotyczy tak zwanych lektur gwiazdkowych, których listę przytaczamy poniżej. Definicja błędu nie oznacza jednak wcale, że 0 punktów dostaniemy za każdy najmniejszy nawet błąd. Za błąd kardynalny nie zostanie więc uznane pomylenie nazwisk autorów abo epok, w których utwory powstały. Błędem tym zazwyczaj nie jest nawet pomyłka odnośnie imion bohaterów. Oczywiście tylko wówczas, gdy nie ma ona wpływu na argumentację.

Egzaminatorzy omijają również zazwyczaj błędy, które dotyczą historii postaci drugoplanowych i różnego rodzaju wątków pobocznych. Tutaj jednak również tylko wówczas, gdy nie stanowią one podstawy przytoczonego argumentu. Gdy jednak tak jest, to jest to uznawane za tak zwany poważny błąd rzeczowy. Czym ten jest?

Poważny błąd rzeczowy to błąd świadczący o nieznajomości wskazanej w poleceniu lektury obowiązkowej (z podstawy programowej), do której odwołuje się zdający, w zakresie innym niż w przypadku błędu kardynalnego, tj. np. błąd w przypisaniu autorstwa, w użyciu błędnego nazwiska/imienia bohatera, dotyczący losów bohaterów drugoplanowych bądź wątków innych niż główne.

Przykłady błędów kardynalnych

Jak już wspomnieliśmy błędem kardynalnym może być na przykład pomyłka w fabule lektury obowiązkowej, która wypacza tok rozumowania w argumentacji. Bardzo wiele zależy od konkretnego tematu oraz przykładów, które przytaczamy.

Gdy tok rozumowania jest poprawny i można z niego wywnioskować, że uczeń doskonale zna lekturę, ale w tekście zdarzy się błąd, to nie przekreśla to szansy na zdanie matury. Jak jednak błędy kardynalne mogą wyglądać w praktyce?

  • Opisanie Jacka Soplicy i księdza Robaka jako dwóch osobnych postaci i budowanie na tym argumentu.
  • Zaznaczenie, że to Stolnik zabił Jacka Soplicę, a nie odwrotnie oraz kontynuowanie tej myśli przez całą pracę.
  • Wskazanie, że Wokulski nie pracował i nic nie robił przez całe swoje życie, a pragnął zdobyć serce Heleny Stawskiej.
  • Wskazanie Tadeusza Soplicy jako głównego bohatera Dziadów.
  • Twierdzenie, że Wyspiański w swoich trenach wspominał zmarłego syna Tadeusza.
  • Opisanie Wernyhory z Wesela jako kobietę czarownicę, mimo że przecież był to mężczyzna.
  • Wskazanie Izabeli Łąckiej za główną bohaterkę Pana Tadeusza Adama Mickiewicza.
  • Napisanie, że Adam Mickiewicz tworzył w epoce pozytywizmu.
  • Wskazanie Jana Kochanowskiego jako autora Wesela.
Uczennica pracująca przy biurku w bibliotece

Źródło: Pexels

Lista lektur obowiązkowych

  • Bogurodzica.
  • Jan Kochanowski: wybrane pieśni, treny i Psalm.
  • Adam Mickiewicz: Dziady część III, Pan Tadeusz.
  • Bolesław Prus: Lalka.
  • Stanisław Wyspiański: Wesele.
  • Bruno Schulz: wybrane opowiadanie.
  • Witold Gombrowicz: Ferdydurke (w całości albo w części).
  • Wiersze wybranych poetów.
  • Inne utwory literackie wybrane przez nauczyciela.
  • Jan Kochanowski: wybrane fraszki, Treny V, VII, VIII.
  • Ignacy Krasicki: wybrane bajki.
  • Aleksander Fredro: Zemsta.
  • Adam Mickiewicz: Dziady część II.
  • Henryk Sienkiewicz: wybrana powieść historyczna (Quo vadis, Krzyżacy, Potop).
  • Wiersze wybranych poetów.